ఒకే ఆలయంలో హరుడు ఐదు విభిన్న నామాలతో కొలువయ్యాడు. బెంగళూరులోని సోమేశ్వరాలయానికి వెళితే ఒకే గుళ్లొ ఆ ఐదు శివలింగాల్నీ దర్శించుకోవచ్చు.
సృష్టి స్థితి లయ కారకుల్లో శివుడు లయానికి అధిపతి. అంటే మళ్లీమళ్లీ సృష్టి జరుగుతూ ఉండాలంటే ఏ వస్తువుకైనా, మరే జీవికైనా లయం అవసరం. ఆయా జన్మల బాధల నుంచి జీవుల్ని విముక్తుల్ని చేయడమే రుద్రుడి ప్రథమ కర్తవ్యం. అందుకే శివక్షేత్రాలను మోక్షప్రదాయకాలుగా చెబుతారు. మన భారతదేశంలో ఆయనకు సంబంధించిన ఎన్నో పురాతన ఆలయాలున్నాయి. అయితే శివయ్య సోమేశ్వరుడు, అరుణాచలేశ్వరుడు, భీమేశ్వరుడు, నంజుండేశ్వరుడు, చంద్రమౌళీశ్వరుడు అనే భిన్న పేర్లతో ఒకే దేవాలయంలో కొలువైన క్షేత్రం కర్ణాటక రాష్ట్రం బెంగళూరులోని హలసూరు సోమేశ్వర దేవాలయం. కామాక్షీ సమేతంగా స్వామి కొలువైన ఈ ఆలయం భక్తిముక్తి ప్రదాయకం.
దేవస్థాన చరిత్ర...
సోమేశ్వర స్వామి దేవస్థానానికి సంబంధించి యుగ ప్రారంభానికి పూర్వపు చరిత్ర ఉంది. కలియుగానికి ముందు ఈ ఆలయ ప్రాంతంలో మాండ్య మహర్షి ఆశ్రమం ఉండేదట. ఆ మహర్షి శిష్యులతో కలిసి నివసిస్తూ, అక్కడ ఉన్న ఒక స్వయంభూ లింగాన్ని అర్చిస్తుండేవారట. కాలక్రమంలో ఈ శివలింగం భూగర్భంలో కలిసిపోయింది. ఆ చోటంతా అడవిలా మారిపోయింది. ఆ తర్వాత, 13వ శతాబ్దంలో బెంగళూరు నగర నిర్మాతగా ప్రసిద్ధిచెందిన కెంపెగౌడ తండ్రి జయప్పగౌడ (నాటి యలహంక పరిపాలకుడు) ఒకసారి వేటకోసం ఈ ప్రాంతానికి వచ్చారట. అప్పట్లో ఈ ప్రాంతమంతా పనసచెట్లతో నిండిఉండేది. పనసచెట్టుని కన్నడంలో హలసిన మర అంటారు. ఈ ప్రాంతాన్ని హలసూరుగా పేరు రావడం వెనుక కారణమిదే. వేటలో అలసిపోయి ఆ ప్రాంతంలోని ఒక పనసచెట్టుకింద నిద్రపోయిన జయప్పగౌడ కలలో శివుడు కనిపించాడట. ఇక్కడి నేలలో లింగరూపంలో తానున్నాననీ, బయటకు తీసి గుడి కట్టించమనీ ఆజ్ఞాపించాడట. అక్కడ తవ్విచూస్తే శివలింగం కనిపించడంతో, జయప్పగౌడ గుడిని కట్టించి అర్చనలు చేయించారు. ఆ శివలింగమే ఇక్కడ సోమేశ్వరలింగంగా విరాజిల్లుతోంది. తర్వాతి కాలంలో సోమేశ్వరుడ్ని కొలిచిన మహా భక్తులు ఈ ప్రాంగణంలోనే అరుణాచలేశ్వరుడ్నీ, భీమేశ్వరుడ్నీ, నంజుండేశ్వరుడ్నీ, చంద్రమౌళీశ్వరుడ్నీ ప్రతిష్ఠించి అర్చనలు జరుపుతూ వచ్చారు.
శిల్పకళా వైభవం
సోమేశ్వర ఆలయాన్ని చోళులూ, విజయనగర రాజులూ ఎంతో అభివృద్ధి చేశారు. అందుకే ఇక్కడి శిలాప్రతిమలు కొన్ని చోళ శైలిలో, మరికొన్ని విజయనగర శైలిలో దర్శనమిస్తాయి. నాలుగు ఎకరాల విశాల ప్రాంగణంలో ఉన్న ఈ ఆలయం ముందు భాగంలో 48 శిలాస్తంభాలతో పెద్ద మండపం ఉంటుంది. ఈ గుడి ప్రాకారం చుట్టూ మామిడి, సంపెంగ, జమ్మి, రావి, వేప చెట్లు సహా శివలింగ పుష్పవృక్షాలు భక్తులకు చల్లని నీడనిస్తుంటాయి. ప్రాంగణంలోని గోడలమీదా చక్కని శిల్పాలు చెక్కి ఉంటాయి. వీటిలో కొన్నింటిని మహాశిల్పి జక్కన వంశీయులు చెక్కారని చెబుతారు.
ఆలయ చుట్టు ప్రాకారం వెనుకభాగంలో గరుడవాహనుడైన హరి, హంసవాహనుడైన బ్రహ్మ, వృషభవాహనుడైన శివుడు, నెమలి మీద కూర్చుని ఉన్న కుమారస్వామి, గిరిజా కళ్యాణం, శస్త్రధారులైన సైన్యం సహా చక్కగా చెక్కిన ఆంజనేయుడి శిల్పాలు చూపరులను మంత్రముగ్ధుల్నిచేస్తాయి. ఇక్కడి గోడమీద చెక్కి ఉన్న బ్రహ్మదేవుడికి పూజలు చేస్తారు. ఇలా బ్రహ్మకు ఆలయంలో పూజ జరగడం ఓ విశేషం.
ఇక, గర్భగుడికి కుడివైపున (వెలుపలి ప్రాకారంలో) కామాక్షి అమ్మవారి ఆలయం, ఆంజనేయ మందిరం కూడా ఉన్నాయి. కామాక్షి అమ్మవారి ఎదురుగా శిలతోచెక్కిన బీజాక్షర యుక్త శ్రీచక్రం ఉంటుంది. గర్భగుడి ప్రాకారంలో 63మంది నయనార్ల విగ్రహాలు కనిపిస్తాయి. ముఖ మండపానికి ముందుభాగంలో ఇత్తడి తాపడంతో ఉన్న పెద్దనంది గంభీరంగా దర్శనమిస్తుంది. ఈ మండపంలోనే శివుడి బ్రహ్మరథోత్సవ సమయంలో (చైత్రమాసం) 11రోజులపాటు వూరేగింపు జరిపే 11 వాహనాలను ఉంచుతారు.
సోమేశ్వరుడికి చైత్ర పౌర్ణమి మొదలు 11 రోజుల పాటు వైభవంగా ఉత్సవాలు నిర్వహిస్తారు. చివరిరోజు జరిగే పూలపల్లకి ఉత్సవం ఎంతో ప్రసిద్ధి. ఆ రోజు అన్ని దేవస్థానాల గ్రామ దేవతలూ ఉత్సవంలో పాల్గొంటారు. ఆలయ ప్రాంగణంలో పరివార దేవతలైన సుబ్రమణ్యేశ్వరస్వామి, విద్యాగణపతి, సరస్వతి, జేష్ఠాదేవి, దుర్గాదేవి, కాలభైరవుడు, దక్షిణామూర్తి కొలువై ఉన్నారు. కార్తిక సోమవారాలూ, పౌర్ణమిరోజుల్లో కన్నుల పండువలా ఇక్కడ దీపోత్సవాలు నిర్వహిస్తారు. ఇక శివరాత్రి రోజున జరిగే ఉత్సవాలూ, అభిషేకాలను తిలకించేందుకు వేలసంఖ్యలో భక్తులు వస్తారు. ఇక్కడ ప్రతిసోమవారం, అమావాస్యరోజుల్లో చేసే శత రుద్రాభిషేకం ప్రత్యేకం.