రాజపుత్ర వంశంలో పుట్టిన రాజా జైసింగ్ వాస్తు, ఖగోళ విజ్ఙాన శాస్త్రాలకు అనుగుణంగా అనేక నిర్మాణాలను గావించాడు. వాటిల్లో జంతర్ మంతర్ ఒకటి. ఢిల్లీలోని ఈ నిర్మాణం అతిపెద్ద ప్రపంచ ఖగోళ పరిశీలనాశాలగా పేరు పొందింది. రాజా జైసింగ్ నిర్మించిన అద్భుతమైన రాజసౌధాలు నేటికీ దేశవిదేశీ పర్యాటకులకు ప్రధాన ఆకర్షణగా నిలిచాయి.
రాజా జైసింగ్ కు సంస్కృత, పర్షియన్ భాషలమీద పట్టు వుంది. ఖగోళశాస్త్రం బాగా తెలుసు. వాస్తుశాస్త్రం మీద చాలా మక్కువ వుంది.
రాజపుత్రవంశంలో 1688లో పుట్టాడు. తండ్రి మహారాజ బిషన్ సింగ్ మరణంతో చిన్నతనంలోనే అంబర్ సింహాసనం ఎక్కాడు (13వ ఏట). అప్పటికి ఉత్తరాదిని ఔరంగజేబు పాలిస్తున్నాడు.
ఔరంగజేబు చాలా క్రూరుడు. రాజపుత్రరాజులు చాలామంది ఔరంగజేబుకు భయపడి అతని సామంతులుగా మారారు. కానీ తన వాక్ఛాతుర్యం, తెలివితేటలతో ఔరంగజేబ్ ను మెప్పించి తన రాజ్యాన్ని నిలబెట్టకున్నాడు.
1720 సంవత్సరంలో తన రాజ్యానికి కొత్తరాజధానిని నిర్మించడానికి పూనుకున్నాడు. దానికి అతనే రూపశిల్పి. చక్కని డిజైన్ తో, విశాలమైన రహదారులతో, పురాతన హైందవ సాంప్రదాయ శిల్పశాస్త్ర, వాస్తు శాస్త్రాల ఆధారంగా అన్ని వృత్తులవారికి ప్రత్యేక ప్రదేశాలను కేటాయిస్తూ నగరనిర్మాణాన్ని పూర్తి చేశాడు
జైపూర్ నగర నిర్మాణం జై సింగ్ యొక్క అతి గొప్ప విజయం. మొదట్లో 'సిటీ అఫ్ విక్టరీ' గా సంస్కృతంలో జైనగర అని పిలవబడే, ఈ నగరాన్ని తర్వాత 20వ శతాబ్ద ప్రారంభంలో బ్రిటీషు వారు 'పింక్ సిటీ' అని వ్యవహరించారు, ప్రణాళికాబద్ధంగా నిర్మిచబడిన ఈనగరం తర్వాత భారతదేశంలోని రాష్ట్రాలలో ఒకటైన రాజస్తాన్ ముఖ్యపట్టణం అయ్యింది. శంకుస్థాపనా మహోత్సవం 1727లో జరిగినప్పటికీ, 1725 ఆరంభంలోనే నిర్మాణం ప్రారంభమయింది, 1733లో అంబర్ కు బదులుగా జైపూర్ కచావాహకు అధికారికంగా ముఖ్య పట్టణం అయ్యింది.
ప్రాచీన హిందూ చట్ర పధ్ధతిలో నిర్మింపబడిన ఈనగరం 3000 BCE లో, పురావస్తు శిథిలాలలో కనుగొనబడింది,. గట్టి గోడలచే రక్షింపబడే, మరియు తగిన ఫిరంగి దళం మద్దత్తు కలిగిన 17,000 మంది రక్షక దళాన్ని కలిగి అత్యంత భద్రత కల ఈ ధనవంతపు నగరానికి భారతదేశము నలుమూలల నుంచి వ్యాపారులు వచ్చి స్థిరనివాసము ఏర్పరచుకున్నారు.
ఆ నగరంలో ఖగోళ పరిశీలనా కేంద్రం ఆకాలంలోనే నిర్మించటం ఒక విశేషం. ప్రపంచంలోని ఇతర ప్రాంతాలలో ఖగోళ పరిశీలనను ఉపయోగించేవి స్వయంగా తాను కొన్ని పరికరాలను తయారుచేశాడు.
నేటికీ వాటిని వినియోగిస్తుండటం విశేషం.
జంతర్ మంతర్ అని పిలువబడే నిర్మాణాలలో రామ్ యంత్ర - మధ్యలో ఒక స్తంభం కలిగి ఖాళీ పైకప్పుతో గల ఒక స్థూపాకార భవంతి. జైప్రకాష్ - ఒక పుటాకార అర్థగోళము. సామ్రాట్ యంత్ర - ఒక పెద్ద అయనరేఖ గడియార ఫలకము. దిగంశ యంత్ర -వృత్తాకార గోడలచే ఆవృతమైన ఒక స్తంభం. మరియు నరివాలయ యంత్ర - స్థూపాకార గడియార ఫలకము ఉన్నాయి.
ఋతుపవనాల రాకడకు సంబంధించిన యంత్రాన్ని నెలకొల్పాడు. అది నేటికీ వాడుతున్నారు. ఒకవైపు యుద్దాలు.మొగలాయిల పరిపాలన అంతం అయ్యింది. స్థానిక రాజుల తిరుగుబాట్లు మొదలయ్యాయి. ఆటువంటి పరిస్థితులలో కూడా జైసింగ్ ఐదు ప్రధాన నగరాలలో నిర్మాణాలను చేపట్టాడు. అవన్నీ సాంప్రదాయ సున్నపు నిర్మాణాలు. గొప్పగా తీర్చి దిద్దబడ్డాయి. వాటి కోణాలు ద్వారా ప్రతి సెకను భూగోళ గమనాన్ని గమనించవచ్చు. పలురకాల ఖగోళ పరిణామాలను అధ్యయనం చేసేందుకు అవకాశం గల కట్టడాలు ఇవి.
మొఘలాయిల పతనం తర్వాత వారిపై రాజ పుత్రుల తిరుగుబాటుకు నాయకత్వం వహించి వారందరినీ ఐక్యంచేసి ఔరంగజేబు తర్వాత వచ్చిన పాలకుడు బహదూర్షా పక్షాన నిలిచాడు. ఆగ్రా, మాళ్వాలకు పాలకుడుగా నియమించబడ్డాడు. ఔరంగజేబు కాలంలో హిందువుల మీద విధించిన జిజియా పన్ను రద్దుచేయించాడు. సతీసహగమనాన్ని రద్దు చేయించాడు.
అనేకమైన ఈ విజయాల ఫలితముగా, సవై రాజా జైసింగ్ 2, ఈ రోజు వరకు కూడా 18వ శతాబ్దపు భారతదేశములోని రాజులలో గొప్పవాడిగా నిలిచాడు.
జైపూర్, వారణాసి, మరియు ఉజ్జయినిలోని జైసింగ్ యొక్క వేదశాలలు ప్రస్తుతము కొనసాగుతున్నాయి. ఢిల్లీలోనిది ఒకటి మాత్రము పనిచేయటం లేదు మరియు మథురలోనిది చాలా కాలము నుంచి కనిపించకుండా పోయింది